E-PSYCHE: Wat houdt stress in stand? Het verhaal van een op hol geslagen stress systeem.

Soms lijkt het alsof stress niet meer stopt. Zelfs wanneer de drukke periode op het werk voorbij is, de deadlines gehaald zijn of het conflict opgelost is, blijft je lichaam gespannen. Je slaapt slechter, piekert meer en voelt je sneller geïrriteerd of uitgeput. Hoe komt dat? Wat houdt stress in stand?

Bij E-PSYCHE krijgen we vaak deze vraag: “Waarom voel ik me nog steeds gestrest, ook al is er niets meer aan de hand?” Het antwoord ligt vaak niet alleen in wat stress veroorzaakt, maar vooral in wat stress in stand houdt. En daar speelt je stresssysteem een centrale rol in.

Het stress systeem: een overlevingsmechanisme

Ons lichaam is ontworpen om te reageren op gevaar. Wanneer je stress ervaart, activeert je lichaam automatisch het sympathische zenuwstelsel. Dit wilt zeggen dat je hartslag versnelt, je ademhaling verandert, en je spieren zich aanspannen. Dit stress systeem, ook wel de HPA-as genoemd, is fantastisch in crisissituaties. Maar het is minder geschikt voor langdurige activatie.

Als het stresssysteem te lang ‘aan’ blijft, kan het zichzelf als het ware op hol laten slaan. De hersenen, vooral de amygdala (alarmcentrum) en de prefrontale cortex (rationele denker), raken uit balans. Je blijft alert, gespannen en overprikkeld, zelfs als er geen reëel gevaar meer is. Het lichaam denkt dat het nog altijd moet vechten of vluchten.

Wat houdt stress in stand?

Naast deze biologische processen, zijn er ook psychologische en gedragsmatige factoren die stress blijven voeden. Deze worden ‘instandhoudende factoren’ genoemd. Enkele veelvoorkomende voorbeelden zijn:

1. Perfectionisme

De lat ligt altijd te hoog. Je rust pas wanneer iets ‘af’ of ‘perfect’ is, en dat moment komt zelden. Dit leidt tot chronische zelfkritiek en voortdurende prestatiedruk.

2. Piekeren en doemdenken

Je hersenen blijven scenario’s herhalen: "wat als, waarom toen, wat als het weer gebeurt?" Dit activeert het stresssysteem telkens opnieuw, zonder dat er iets verandert aan de situatie.

3. Vermijdingsgedrag

Je stelt moeilijke taken of gesprekken uit, wat tijdelijk rust geeft, maar op lange termijn stress versterkt door schuldgevoelens of toenemende druk.

4. Gebrek aan herstelmomenten

We gunnen onszelf te weinig rust. Geen pauzes, geen echte ontspanning, geen mentale ‘afschakeling’. Hierdoor blijft je stressniveau structureel verhoogd.

5. Negatieve overtuigingen

Gedachten als “ik mag geen fouten maken”, “anderen rekenen op mij” of “ik moet sterk zijn”  zorgen ervoor dat je voortdurend over je grenzen gaat.

Wat kan je doen?

Herstellen van stress begint bij inzicht. Door te leren herkennen welke patronen jouw stress in stand houden, creëer je ruimte voor verandering. Dit vraagt geen radicale ommezwaai, maar kleine, doelgerichte stappen:

• Tijd inplannen voor échte rust

• Leren milder te denken over jezelf

• Je grenzen beter bewaken

• Bewustwording van je piekergedrag

  
  

Bij E-PSYCHE helpen we je hierbij via een combinatie van cognitieve gedragstherapie, systeemtherapie en neuropsychologische inzichten. Samen brengen we jouw stresssysteem opnieuw in balans zodat het weer voor je werkt, in plaats van tegen je.

Conclusie

Stress verdwijnt zelden vanzelf. Wat vaak gebeurt, is dat het zich nestelt in automatische denkpatronen, onbewuste gewoontes en lichamelijke systemen die blijven draaien, zelfs wanneer de oorspronkelijke stressor al lang verdwenen is. Door zicht te krijgen op deze instandhoudende factoren, zet je een eerste, essentiële stap richting herstel.

Wij bij E-PSYCHE staan klaar voor jou.